MUSİKİ KLAVUZU

Dellal-zade İsmail Efendi (1797-1869)

Dellal-zade İsmail Efendi 1797 yılında İstanbul’da Fatih’in Sarıgüzel semtinde doğdu. Bir aşk macerasına adı karışarak saraydan uzaklaştırılan saray dellalı (yüksesk sesli, ilan eden) Mustafa Ağa’nın oğludur.  Çocuk yaşta Çilingir-zade Ahmet Ağa’nın öğrencisi oldu. Çilingir-zade ile İsmail Efendi’nin geniş oktavlı ve tiz sesleri vardı. Bir gün sarayda Muhayyer Sünbüle faslı okunurken Sultan II. Mahmut, hanendelerin arasında dik sesli bir hanendenin olmadığını görerek, dışarıda bulunan çıraklar arasında bu özellikte kimse varsa fasla alınmasını Dede Efendi’ye emretti. Dede Efendi de bu fırsattan yararlanarak bu iki öğrencisini 1815 yılında Endurun’a aldırtmış oldu.

Enderun’da bu şekilde yaşayıp giderken ünlü musikişinas Haşim Bey Enderun’a alınmış, eğitimi ile uğraşması için Dellal-zade’ye teslim edilmişti. Her nedense bir süre sonra Haşim Bey, Dellal-zade’nin çıraklığından alınarak Şakir Ağa’nın yanına verildi.

İsmail Efendi bu olaya çok üzülmüş ve kırılmıştı. Bunu bir izzetinefis meselesi yaparak on bir yıllık saray hayatından ayrıldı. Daha sonra muhasiplik rütbesiyle tekrar saraya alınmış.

Dellal-zade, Çilingir-zade Ahmet Efendi’nin ölümü üzerine 1862 yılında “Müezzinbaşı” lığa terfi ettirildi. Yedi yıl bu görevi yerine getirdikten sonra 1869 yılında ve 72 yaşında, Beşiktaş Karakol sokağındaki evinde öldü.

İsmail Efendi orta boylu, zayıf yapılı, uzun kirpikli, kara gözlü, beyaz tenli ve sevimli bir kimseymiş. Ne zaman ve kiminle evlendiği bilinmiyor. Musikiye hevesli olan oğlu genç yaşında ölmüş; kızı Ferdane’nin de sesi güzelmiş. İyi bir hocaydı, çok yetenekli öğrenciler yetiştirdi bunlar arasında Hacı Faik Bey, Nikagos Ağa, Hacı Arif Bey, Behül Efendi, Osman Şevki Uludağ, Haşim Bey, Bohenk Nuri Bey, Enduruni Ali Bey ve Mahmut Celadeddin Paşa’yı sayabiliriz.

(http://www.eksd.org.tr/bestecilerimiz/dellalzade_ismail_efendi.php )

Mahur makamındaki bestesi musiki bilgisinin en güzel örneğidir.

Gönül adlı bülbülüm var / Yâr olmağa gül istiyor

Kaşı kara çeşmisiyâh / Perçemi sünbül istiyor

Gönüldür bu arzû eder / Lûtfunuzurecâ eder

Hayâl-i aşk için bülbül / Fikri zikri hep mül ü gül

Dâima yâr-i refîki / Gece de gül gündüz sünbül

Gönüldür bu arzû eder / Lûtfunuzurecâ eder

 Gönül adlı bir bülbülüm var; sevgili olmak için gül istiyor.

O gülün kaşı kara, gözleri siyah ve saçlarının ucu sümbül gibi güzel olsun istiyor.

Gönül böyledir; arzu eder ve bir lûtuf göstermenizi rica eder.

Bülbül, aşk hayaliyle yaşadığı için düşündüğü ve söylediği ne varsa kadeh ve  gülle ilgilidir.

Onun sadık dostu ve arkadaşı daima, gece gül, gündüz ise sümbüldür.

Gönül böyledir; arzu eder ve bir lûtuf göstermenizi rica eder.

Hazırlayan: Suat Yener